नियमित करा सर्वांगासन! मेंदू व हृदयाला शुद्ध रक्तपुरवठा करण्यासोबतच हार्मोनल इम्बॅलन्स करते दूर!

आपल्या शरीरावर गुरुत्वाकर्षणाचा कायम परिणाम होतो. रांगण्याच्या स्थितीपासून (चतुष्पाद) दोन पायांवर (द्विपाद) उभे राहणे, या क्रियेसाठीसुद्धा शरीराला, शरीरातील सांध्यांना, हाडांना, स्नायूंना गुरुत्वाकर्षणाच्या विरुद्ध ताकद कमवावी लागते. उदाहरणार्थ, हात वर उचलण्यास कष्ट करावे लागतात; परंतु हात खाली सहज येतो. त्यामुळे हात खाली घेणाऱ्या स्नायूंपेक्षा हात वर उचलणारे स्नायू (बायसेप्स) जास्त बळकट असतात. गुरुत्वाकर्षणाचा हा दाब शरीरांतर्गत अवयवांवरसुद्धा असतो. उदाहरणार्थ, रक्त संचलन. हृदयापासून शुद्ध रक्त शरीरभर पसरविण्यासाठी हृदयाच्या स्पंदनांचा उपयोग केला जातो. प्रत्येक स्पंदन हृदयाच्या ताकदीने रक्ताला पुढे जाण्याची चालना देते आणि हृदयाच्या खाली असलेले पोट, कंबर, पाय आदी भागांपर्यंत गुरुत्वाकर्षणाच्या साह्याने शुद्ध रक्त (ऑक्सिजनसहित) पोहोचवले जाते; परंतु पायाकडून हृदयाकडे अशुद्ध रक्त संचलित करण्यासाठी रक्तवाहिन्यांना विशेष मेहनत घ्यावी लागते. एक तर गुरुत्वाकर्षणाच्या विरुद्ध त्यांना द्रवरूप रक्ताला वर हृदयाकडे चढायचे असते. त्यासाठी या रक्तवाहिन्यांमध्ये विशेष झडपेची रचना असते, जी वर चढलेल्या रक्ताला परत खाली येऊ देत नाही. आपली शारीरिक स्थिती ही देखील कायम सरळ, उभ्या अवस्थेमध्ये, बसलेल्या अवस्थेमध्ये असते किंवा जमिनीला समांतर झोपलेल्या स्थितीमध्ये असते. या कुठल्याही स्थितीमध्ये पायाच्या रक्तवाहिन्यांना गुरुत्वाकर्षणाची साथ मिळू शकत नाही. योगासनांमध्ये मात्र अशी काही आसने आणि स्थिती सांगितलेली आहे, जी पायाच्या रक्तवाहिन्यांना गुरुत्वाकर्षणाची मदत मिळवून देऊ शकेल. त्यातील सर्वांगासन ही स्थिती आज आपण पाहणार आहोत.

(वाचा :- मीठाच्या पाण्यात रोज बुडवून बसा पाय! थकवा, वेदना दूर होण्यासोबतच मिळतील आरोग्यवर्धक फायदे)

‘हार्मोनल इम्बॅलन्स’ दूर करण्यासाठी सर्वांगासन हे सर्वांत उत्तम आसन मानले जाते. गुरुत्वाकर्षणाची मदत घेऊन हृदयाकडे आणि मेंदूकडे शुद्ध रक्ताचा पुरवठा होण्यासाठी सर्वांगासनाचा खूप चांगला उपयोग होतो. सर्वांगासन हे विविध व्याधींवर उपचार म्हणून दिले जाते. शरीरातील सर्व पोकळ अवयवांना गुरुत्वाकर्षणाचा जो दाब सहन करावा लागतो, त्यासाठी लागणारी ताकद ही सर्वांगासनातून मिळते. पायांच्या रक्तवाहिन्यांवर गुरुत्वाकर्षणाचा जो दाब सतत सहन करावा लागतो, तो क्षणार्धात कमी करण्यासाठी आणि अशुद्ध रक्त योग्य मार्गाने हृदयाकडे जाण्यासाठी सर्वांगासनासारखा उपयुक्त आसन प्रकार नाही.

(वाचा :- डिप्रेशनमध्ये आहात? मग मेंदू हेल्दी ठेवणा-या ‘या’ डाएट प्लानने करु शकता समस्येवर मात!)

प्रकार १ : भिंतीला ९० अंशांमध्ये पाय टेकून झोपणे. प्रथम एका कुशीवर वळून भिंतीजवळ झोपणे. कमरेचा भाग पूर्ण भिंतीला टेकून हळूहळू पाय भिंतीवर नव्वद अंशांमध्ये स्थिर करणे. या स्थितीमध्ये जमिनीवर पाठीचा कणा आणि भिंतीलगत पाय, अशा स्थितीमध्ये आपल्याला थांबायचे आहे. हळूहळू या स्थितीमध्ये पाऊल आपल्या दिशेने ओढून घेऊन टाच वर छताच्या दिशेने ताणण्याचा प्रयत्न करायचा आहे. या स्थितीमध्ये पायाच्या पोटऱ्या ताणल्या जातात आणि गुडघ्यापासून मांडीपासून पाय सरळ ताणले जातात. त्यामुळे टाचेपासून ज्या रक्तवाहिन्या कमरेकडे जातात, त्या सगळ्या ताणल्या जाऊन त्यातून अशुद्ध रक्त कमरेच्या दिशेने, पर्यायाने हृदयाच्या दिशेने खाली सरकण्यास मदत होते.

(वाचा :- Food To Boost Your Mood : मन उदास असल्यास खालीलपैकी एक पदार्थ खा, मूड होईल लगेच बूस्ट!)

प्रकार २ : या स्थितीमधून हळूहळू सावकाश पाय गुडघ्यात वाकून कंबर वर उचलणे. दोन्ही हातांच्या मदतीने कंबर धरून ठेवणे. सावकाश पाय भिंतीला टेकवून सर्वांगासनाची स्थिती घेणे.

(वाचा :- छोटी-मोठी कामं केल्यानंतरही धाप लागते आहे? मग जाणून घ्या त्यामागील कारणे व उपाय!)

प्रकार ३ : एक पाय भिंतीपासून मोकळा करून शरीराचा तोल सांभाळण्यासाठी प्रयत्न करणे. शरीराच्या स्थिरतेचा अंदाज आल्यानंतर सावकाश दुसरा पाय भिंतीपासून मोकळा करण्याचा प्रयत्न करणे. अशा पद्धतीने भिंतीच्या आधारे सर्वांगासनाची स्थिती आपण उत्तम घेऊ शकतो. या स्थितीमध्ये प्रथम ३० सेकंद, त्यानंतर एक ते पाच मिनिटांपर्यंत सर्वांगासनाचा सराव करावा.

(वाचा :- करोनानंतरचं जीवन सुरु करताना मानसिक व शारीरिक आरोग्यासाठी असा करा दिनक्रम सेट!)

प्रत्येक स्थिती व्यवस्थित जमल्यानंतरच पुढच्या स्थितीमध्ये जावे. दररोज संध्याकाळी ऑफिसमधून आल्यानंतर किंवा सध्या ‘वर्क फ्रॉम होम’ असल्यामुळे अनेक तास खुर्चीवर पाय लोंबकळलेल्या अवस्थेमध्ये राहिल्यामुळे अशुद्ध रक्त पूर्णपणे हृदयाकडे जात नाही. ते पायामध्येच साठून राहते. त्यामुळे पाय दुखणे, पाय जड होणे किंवा पायांची हालचाल मोकळेपणाने न होणे, अशा तक्रारी निर्माण होतात. ‘व्हेरिकोज व्हेन्स’चा, रक्तदाबाचा विकार जडतो. सर्वांगासन दररोज नियमितपणे केल्यास या तक्रारी उद्भवणार नाहीत.

(वाचा :- यावेळी खा ‘वेज पनीर भुर्जी’, लठ्ठपणा कमी करण्यास मदत करेल ही लो फॅट रेसिपी!)

(लेखिका योगथेरपिस्ट आहेत.)